Organy powinny załatwiać sprawy w wyznaczanych prawem terminach. Jednym z powodów, dla którego tak się nie dzieje jest tzw. bezczynność organu. Na czym ona polega i czy strona może w takim przypadku skutecznie dochodzić swoich praw?
Czym jest bezczynność organu?
Bezczynność organu występuje wówczas, gdy organ nie załatwia sprawy w wyznaczonym terminie, ponieważ nie wykonuje w tym celu żadnych działań. Powodem może być np. nagromadzenie spraw do rozpatrzenia przy niedoborze pracowników, celowe działanie danego urzędnika lub tzw. błąd ludzki (np. odmowa wykonania czynności, chociaż przepisy tego wymagają). Podobnym pojęciem do bezczynności jest przewlekłość postępowania, ale nieterminowość jest tutaj wynikiem podejmowania czynności nieefektywnych, nieprawidłowych lub pozorowanych. W obu sytuacjach przepisy przewidują jednakowe środki prawne oraz konsekwencje.
Trzeba pamiętać, że przekroczenie kalendarzowego terminu nie zawsze świadczy o bezczynności lub przewlekłości postępowania. Do terminów na załatwienie sprawy nie będą bowiem wliczane terminy określone w przepisach na dokonanie danej czynności, okresy doręczania czy zawieszenia postępowania, czas trwania mediacji oraz okresy, kiedy opóźnienie jest spowodowane przez stronę lub tzw. niezależne okoliczności.
Ponaglenie organu administracji
Jeżeli organ nie załatwi sprawy na czas, powinien poinformować strony o powodach opóźnienia i o prawie do złożenia ponaglenia. Ponaglenie składa się za pośrednictwem organu, który mógł dopuścić się bezczynności, do organu wyższej instancji lub do tego samego organu, jeżeli wyższy nie istnieje. W ponagleniu ważne jest uzasadnienie. Po analizie, organ decyduje, czy doszło do uchybień i w jakim zakresie – w szczególności, czy doszło do rażącego naruszenia prawa. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, wydawane jest zobowiązanie do załatwienia sprawy, zarządza się wyjaśnienie przyczyn, ustalenie winnych oraz podjęcie środków zaradczych.
Skarga na bezczynność organu administracji
Jeśli ponaglenie nie przyniesie pozytywnych efektów, strona może wnieść skargę do sądu administracyjnego. Składa się ją za pośrednictwem organu, którego działania są przedmiotem skargi (opłata to 100 zł). Pismo można złożyć w każdym momencie postępowania, ale trzeba dołączyć do niego dowód wcześniejszego ponaglenia.
Pismo powinno zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego składa się skargę,
- imię i nazwisko strony,
- rodzaj pisma,
- osnowę (treść merytoryczną),
- określenie zaskarżonej czynności,
- oznaczenie organu, którego skarga dotyczy,
- podanie przyczyny uzasadniającej wniesienie skargi (naruszenie prawa lub interesu prawnego),
- podpis strony,
- ewentualne załączniki.
Sąd może zobowiązać organ do:
- działania (np. wydania decyzji),
- stwierdzenia uprawnienia lub obowiązku wynikającego z przepisów.
W efekcie stwierdzenia bezczynności sąd jest uprawniony do nałożenia na organ grzywny, a nawet do przyznania stronie rekompensaty (musi zostać wykazany uszczerbek). W przypadku, gdy skarżący wygra, może domagać się od organu zwrotu kosztów postępowania.
Jeżeli skarga na bezczynność organu nie zostanie uwzględniona, strona w ostateczności ma prawo do złożenia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego.